Eind juni 2022, vlak voor de zomervakantie, heeft Stichting Leerplan Ontwikkeling (SLO) – het landelijk expertisecentrum voor het curriculum voor het basis- en middelbaar onderwijs – eindrapportages gepubliceerd van onderzoek richting nieuwe kaders voor het geschiedenisonderwijs (1,2). De afgelopen anderhalf jaar is hieraan gewerkt in opdracht van het Ministerie van Onderwijs.
Wat uiteindelijk in de lesstof op scholen in Nederland terug gaat komen staat nog niet vast - en zal ook nog wel even op zich laten wachten. Maar wat nu is gepubliceerd stemt zeker hoopvol voor wie graag meer aandacht ziet voor Wereldgeschiedenis, meervoudige perspectieven en wereldburgerschap!
Wat is gepubliceerd bevat onder andere en nieuw schema van tijdvakken. De huidige tijdvakken zijn rond 2000 geïntroduceerd en geven al meer dan twintig jaar richting aan het onderwijs over geschiedenis. Bijzonder detail: de nieuwe commissie geeft in haar eindrapportage onder andere aan bij haar nieuwe voorstellen te zijn ‘geïnspireerd door de alternatieve tijdvakindeling 'Tien keer meer geschiedenis'’!
In 2019 lanceerden we het initiatief 'Tien keer meer geschiedenis', met The Black Archives, Fawaka WereldBurgerschap, de Commissie Wereldgeschiedenis van de nationale geschiedenisdocenten-vereniging VGN en met diverse historici en experts (zie o.a. deze webpagina met lesinspiratie).
Bij geschiedenis op Nederlandse scholen staat tot nu toe vaak ‘Westerse’ geschiedenis centraal. Maar daarbij blijven belangrijke historische personen, gebeurtenissen en ontwikkelingen onderbelicht. Daarop was de inzet van ‘Tien keer meer geschiedenis’ om inspiratie te bieden om lesinhoud aan te vullen. Dit omvatte onder andere aanvullingen op de bestaande tijdvak-namen.
‘Tijd van Grieken en Romeinen’ werd ‘Tijd van eerste beschavingen’, met meer ruimte voor bijvoorbeeld Egyptenaren, Mesopotamiërs en anderen. De tijden van 'ontdekkers en hervormers' en 'regenten en vorsten' werden tijden van 'explosieve uitwisseling' en 'kolonialisme en handelskapitalisme'. En de ‘Tijd van televisie en computer’ werd de ‘Tijd van globalisering en mensenrechten’.
In de publicatie ‘Tien keer meer geschiedenis - Les-inspiratie’ zijn per tijdvak suggesties gedaan voor onderwerpen die in lessen behandeld kunnen worden.
Met in de ‘Tijd van eerste beschavingen’ bijvoorbeeld aandacht voor de verhalen van Imhotep, een van de eerst bekende wetenschappers ter wereld, uit Egypte; de Mesopotamische koning Gilgamesh; en de Centraal-Amerikaanse koning Speerwerper Uil. Met in de ‘Tijd van opstanden en revoluties’ bijvoorbeeld aandacht voor Marron-leiders Kofi, Toussaint Louverture, Solitude, Boni en Tula. En in de ‘Tijd van wereldoorlogen en zelfbeschikking’ bijvoorbeeld de verhalen van Anton de Kom en Mohammad Hatta.
In 2020 is de Canon van Nederland (vijftig 'vensters' met belangrijke historische thema's in het geschiedenisonderwijs) al herzien voor het gehele onderwijs in Nederland, waarbij bijvoorbeeld aandacht voor de Surinaams-Nederlandse verzetsstrijder Anton de Kom, voor gastarbeiders en voor anderen is toegevoegd. Volgende stappen zijn bijwerking van overige aspecten van het onderwijs.
Het voorstel dat nu deze zomer door SLO is gepubliceerd bevat onder andere een kleiner aantal tijdvakken dan de eerdere 10. De 'Tijd van Grieken en Romeinen' is hierbij vervangen door 'Tijd van oude rijken'. Een nieuwe benaming 'Tijd van pakhuizen & plantages' is hierbij geïntroduceerd. En er wordt afgesloten met de 'Tijd van wereldoorlogen en mensenrechten' in plaats van 'Tijd van televisie en computers'.
De nieuwe tijdvakken zijn slechts één van de aspecten van een rijk palet aan kennis waarmee de bedoeling is dat leerlingen zich kunnen oriënteren in zowel Tijd als in Ruimte. Voorgestelde inhoud rondom Ruimte omvat onder andere zaken als De lokale leefomgeving, Geografie van het Koninkrijk der Nederlanden, Geografie van Afrika, Azië, Amerika en Oceanië, Bevolking en migratie, Klimaatverandering, Globalisering in internationale productie en handel, en Welvaartsontwikkeling in relatie duurzame ontwikkeling (SDG’s).
Veel meer informatie is te vinden in de rapportages "Eindadvies referentiekaders Ruimte en Tijd" & "Ontwikkelingen in de tijd - Toelichting en nadere uitwerking historisch referentiekader".
De publicatie ‘Tien keer meer geschiedenis - Les-inspiratie’ biedt suggesties voor concrete onderwerpen die in lessen behandeld kunnen worden, voor wie nu al meer met wereldgeschiedenis wil doen.
Wereldburgerschapsonderwijs omvat aandacht voor wereldgeschiedenis/wereldperspectieven, en daarnaast nog veel meer. Zie daarvoor de website van Fawaka WereldBurgerschap en bijvoorbeeld de onderstaande WereldBurgerschap-poster.
Onderwijs rondom Wereldburgerschap sluit aan bij nieuwe wetgeving rondom aandacht voor burgerschap op alle scholen in Nederland, maar ook bij o.a. de Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDG4, target 4.7 gericht op onderwijs voor duurzame ontwikkeling en wereldburgerschap), waar Nederland ook de committering heeft uitgesproken Wereldburgerschap in het Nederlandse onderwijs te verankeren voor 2030.
